|
|
|
|
|
Instrukcja wykonania
1. Ważne uwagi
- rośliny do zielników nie mogą pochodzić z rezerwatów, parków narodowych i innych miejsc, gdzie prawo zabrania ich zbioru.
- nie wolno zbierać gatunków chronionych i zagrożonych wyginięciem.
- przed zerwaniem rośliny należy rozważyć, czy w najbliższej okolicy jest więcej okazów tego gatunku. Nawet niektóre chwasty są obecnie bardzo rzadko spotykane. Wyrwanie jedynego okazu może przyczynić się do wyginięcia gatunku na danym stanowisku.
- do konkursu „Odkryj świat przekornych roślin” można zbierać chwasty z pól, działek, ogrodów, a także spomiędzy płytek chodnikowych, stacji kolejowych i innych miejsc, gdzie występujące rośliny człowiek traktuje jako chwasty. Pospolite rośliny mogą być bardzo cennymi okazami zielnikowymi!
2. Potrzebny sprzęt
| Wygodnie jest używać ramek |
- w teren warto zabrać teczkę (powinna być większa niż standardowy rozmiar A4. Można ją wykonać własnoręcznie z grubego kartonu lub sklejki), z gazetami dopasowanymi do rozmiaru teczki. Gazety służą do wkładania w nie zebranych roślin. Lepiej nie używać w tym celu czasopism kolorowych, gdyż znacznie gorzej wchłaniają wilgoć.
- rośliny można zbierać także do ramek z drucianą siatką (trzeba je wykonać samodzielnie, jednak warto to zrobić, gdyż świetnie nadają się później do suszenia okazów). W ostateczności można użyć dużych zeszytów.
- praktyczne są małe kartki papieru, na których trzeba zapisać gdzie i kiedy roślina została zebrana, a następnie włożyć w gazetę z okazem.
- przydatny może być scyzoryk (przecinanie zdrewniałych łodyg) i mała łopatka do podważenia korzeni.
3. Wybór roślin i sposób ich zbierania
- zbierać należy roślinę lub jej część (w przypadku drzew) posiadającą jak najwięcej charakterystycznych organów: łodygę, liście (także odziomkowe, nawet jeśli są uschnięte), kwiaty, owoce, a w przypadku roślin pospolitych (zwłaszcza jednorocznych) także korzeń. Dawniej zawsze zalecano pozyskiwanie rośliny z korzeniem, jednak z uwagi na ochronę roślin i ich stanowisk, należy za każdym razem rozważyć taką decyzję.
- należy zbierać rośliny o typowym wyglądzie, a unikać zbioru roślin zdeformowanych, uszkodzonych, opanowanych przez pasożyty, chyba że zależy nam na pokazaniu zmienności gatunku (np. jego minimalnych lub maksymalnych rozmiarów) lub jakiś zmian chorobotwórczych. Wówczas informację o tym dołączamy do okazu.
- nie powinno się zbierać roślin po deszczu.
4. Przygotowanie do suszenia i suszenie
| | Długie łodygi trzeba załamać |
| | Do kopertki włożono korę
|
|
- korzenie trzeba starannie otrzepać z ziemi.
- łodygę okazów większych niż gazeta, należy zagiąć w kilku miejscach, uprzednio je miażdżąc – po to, aby uniknąć rozerwania tkanki. Jeśli łodyga jest długa i mocno ulistniona można ją pociąć na kilka części. Należy przy tym uważać, aby nie pomylić fragmentów różnych roślin.
- susząc roślinę warto rozłożyć starannie wszystkie liście, część z nich odwracając spodnią stroną, ponieważ często różni się ona od strony wierzchniej. Także niektóre kwiaty warto tak otworzyć, by widać było słupki, pręciki. Dzięki temu łatwiej będzie później oznaczyć okaz.
- poszczególne części rośliny należy układać tak, by zachować naturalne ustawienie liści, pędów, kwiatów (np. kwiaty zwieszone powinny być zwieszone itd.)
- rośliny należy suszyć w przewiewnym, suchym miejscu, często zmieniając gazety (na początku codziennie, potem rzadziej). Muszą być mocno ściśnięte (najlepiej nadają się do tego celu ramki z ażurową, drucianą siatką, które związuje się sznurkiem). Przyciśnięcie ciężkimi przedmiotami nie zapewnia właściwej wentylacji i wymaga częstszej wymiany gazet.
- odpadające w trakcie suszenia kwiaty, nasiona, pojedyncze liście, warto umieścić w małych kopertach przy zebranym okazie.
5. Dane Już w trakcie zbioru trzeba zapisać pewne informacje :
- datę zbioru – rok, miesiąc i dzień (np. 2009.07.23).
- miejsce zbioru (np. Pruszków koło Warszawy) i informacje o siedlisku (np. wilgotna łąka kośna w pobliżu torów, między słupkami kolejowymi nr 480 i 481). Im dokładniejszy opis siedliska, tym lepiej.
- jeśli dysponujemy odbiornikiem GPS – współrzędne geograficzne (dane te można także odczytać z dokładnej mapy).
- Informacje powyższe uzupełnia się później przy sporządzaniu etykiet zielnikowych o następujące dane:
- łacińską nazwę gatunkową rośliny. Warto także podać nazwę polską, a nawet nazwę ludową, o ile istnieje. Im szybciej spróbujemy oznaczyć roślinę, tym będzie to łatwiejsze. Można jeszcze w terenie, o ile dysponujemy kluczem do oznaczania, można bezpośrednio po powrocie do domu. Wysuszone rośliny jest znacznie trudniej oznaczyć do gatunku!
- imię i nazwisko osoby zbierającej (w skrócie leg. od łacińskiego legit = zebrał) i osoby oznaczającej (w skrócie det. od łacińskiego determinavit = oznaczył). Często jest to ta sama osoba.
| | | Przykład prawidłowo wypełnionej etykiety |
6. Przygotowanie do naklejania Przed przystąpieniem do naklejania okazu warto przygotować:
| Przygotowanie do naklejania | • arkusz kartonu o wymiarach mniej więcej formatu A3 (30 cm x 42 cm). • etykiety (patrz wyżej). • paski papieru do smarowania klejem lub taśmę pakową tj. papierową taśmę jednostronnie pociągniętą suchym klejem (do przyklejania nie nadaje się przezroczysta taśma klejąca!). • nożyczki i klej. • maczankę tj. małą gąbkę zwilżoną wodą, jeśli paski do przyklejenia roślin wykonaliśmy z papierowej taśmy pociągniętej suchym klejem.
7. Sposób naklejania
| Okaz prawidłowo naklejony |
- do przyklejania nadają się tylko rośliny całkowicie wysuszone.
- w pierwszej kolejności przykleja się w prawym dolnym rogu arkusza etykietę (najlepiej z wydrukowanymi lub z czytelnie przepisanymi danymi).
- następnie trzeba rozplanować ułożenie roślin na arkuszu w sposób estetyczny. Może to być jeden większy, lub kilka drobnych okazów tego samego gatunku, o ile były zebrane w tym samym miejscu i czasie.
- do naklejenia okazu używa się przygotowanych wcześniej paseczków samoprzylepnego papieru lub taśmy z suchym klejem.
- paski nie powinny być za długie, lepiej mocować dwa sąsiadujące elementy dwoma paskami krótszymi, niż jednym długim.
- zaleca się używanie różnej szerokości pasków, szerszych do grubszych elementów, węższych do delikatniejszych.
- roślinę należy przykleić w „strategicznych” miejscach (np. za łodygę, nie za końce listków).
- nie powinno się zasłaniać charakterystycznych części rośliny (np. kwiatów), aby umożliwić oznaczenie rośliny innej osobie.
- naklejone okazy należy trzymać w miejscu suchym i przewiewnym, np. w pudle kartonowym lub w osobnych teczkach związanych sznurkiem.
8. Rady na koniec Jeśli pomimo naszej instrukcji natrafisz na jakieś problemy lub chcesz założyć własny zielnik i samodzielnie przechowywać rośliny – napisz do nas lub sięgnij po wskazówki do literatury: Drobnik J. 2007. Zielnik i zielnikoznawstwo. Wydawnictwo Naukowe PWN.
|
|